Ontplofbare oorlogsresten (OO) zijn explosieven en munitie die na gewapende conflicten in de bodem of onder water zijn achtergebleven. In Nederland kunnen deze resten nog steeds worden aangetroffen, vooral in gebieden waar tijdens de oorlog zware gevechten hebben plaatsgevonden, zoals langs oude frontlinies, bij historische vliegvelden, strategische waterwegen en in havens, of bij spoorwegen en stations. 

In verdachte gebieden wordt een vooronderzoek gedaan om de kans op aantreffen te bepalen. Bij een hoog risico wordt onder begeleiding van experts en/of met beveiligd materieel gewerkt. In gebieden met een laag risico gebeurt dit niet. Het is dan zaak om alert te blijven, een toevalstreffer is altijd mogelijk. 

Hoewel de kans op incidenten met OO klein is, kunnen de gevolgen ernstig zijn. Vooral bij graafwerkzaamheden, baggeren of ander grondverzet bestaat het risico om op een explosief te stuiten. Daarom is het essentieel dat jij je bewust bent van de mogelijke gevaren en weet hoe je veilig moeten handelen bij een verdachte vondst.

N.B. andere termen voor ontplofbare oorlogsresten (OO) die ook wel in omloop zijn zijn: Niet gesprongen Explosieven (NGE) of Ongesprongen Conventionele explosieven (OCE).

Een Ontplofbaar Oorlogsoverblijfsel (OO) kan zelfs na 80 jaar nog tot ontploffing komen, ondanks de lange tijd dat het in de bodem of onder water heeft gelegen. Dit kan gebeuren door verschillende factoren:

Mechanische verstoring

• Graafwerkzaamheden, baggeren of heien kunnen een explosief verplaatsen of beschadigen, waardoor het geactiveerd wordt.
• Directe impact van een graafmachine, schep of ander gereedschap kan een ontsteker alsnog activeren.

Trillingen en schokken

• Bouwwerkzaamheden, zwaar verkeer of explosies in de omgeving kunnen trillingen veroorzaken die de stabiliteit van een oud explosief beïnvloeden.
• Vooral als de ontsteker nog intact is, kan een schok de lading laten ontploffen.

Corrosie en chemische instabiliteit

• Na tientallen jaren kunnen metalen behuizingen doorroesten, waardoor de inhoud bloot komt te liggen en instabiel wordt.
• Sommige springstoffen, zoals picrinezuur of nitroglycerine, worden gevoeliger voor schokken en wrijving na langdurige blootstelling aan vocht en zuurstof.

Contact met zuurstof

• Bepaalde explosieven, zoals munitie met witte fosfor, kunnen spontaan ontbranden wanneer ze in aanraking komen met zuurstof.
• Als een explosief jarenlang onder water heeft gelegen en wordt verplaatst naar een droge omgeving, kan het reageren met de lucht en alsnog tot ontploffing komen.

Temperatuurschommelingen en weersinvloeden

• Hittegolven, bosbranden of extreme droogte kunnen ervoor zorgen dat chemische reacties in de explosieve stoffen versnellen.
• In koude omstandigheden kunnen bepaalde explosieven bros en instabiel worden, wat het risico op ontploffing verhoogt bij een plotselinge schok.

Biologische en natuurlijke processen

• Wortelgroei van bomen en planten kan een explosief langzaam verplaatsen en onder spanning zetten.
• Dieren die graven of knagen kunnen een munitie-item blootleggen en per ongeluk activeren.

Samengevat blijft een Ontplofbaar Oorlogsoverblijfsel, zelfs na 80 jaar, een potentieel gevaarlijk object. Daarom is het belangrijk altijd voorzichtig te zijn en bij een verdachte vondst direct de juiste veiligheidsmaatregelen te nemen.

Wanneer tijdens werkzaamheden een Ontplofbaar Oorlogsoverblijfsel (OO) onverwacht wordt aangetroffen of geraakt, moeten de volgende stappen worden genomen:

1. Stop direct alle werkzaamheden

• Schakel machines en voertuigen in de directe omgeving uit.
• Vermijd trillingen of bewegingen die het explosief kunnen destabiliseren.

2. Raak het object niet aan en verplaats het niet

• Laat het explosief liggen, ook als het ongevaarlijk lijkt.
• Vermijd elke vorm van manipulatie of onderzoek.

3. Markeer de locatie en houd afstand

• Gebruik lint, paaltjes of een ander zichtbaar teken om de vindplaats te markeren.
• Houd minimaal 25 meter afstand en zorg dat anderen het gebied vermijden.

4. Waarschuw direct de leidinggevende of veiligheidscoördinator

• Informeer de uitvoerder en/of projectleider zodat deze de opdrachtgever kan informeren.
• Noteer de exacte locatie en omstandigheden van de vondst.

5. Meld de vondst bij de politie

• Bel 0900-8844 (geen spoed, wel politie) en geef door dat er mogelijk een explosief is aangetroffen.
• Bij een direct gevaarlijke situatie: bel 112.

6. Zorg dat onbevoegden wegblijven

• Wijs een verantwoordelijke aan om op afstand toezicht te houden.
• Voorkom dat onbevoegden in de buurt komen totdat de autoriteiten arriveren.

7. Volg de instructies van de hulpdiensten op

• De Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EOD) beoordeelt de situatie en verwijdert het explosief indien nodig.
• Werkzaamheden mogen pas hervat worden na officiële vrijgave van het gebied.

Door deze maatregelen direct op te volgen, wordt het risico op een ongecontroleerde ontploffing of letsel zoveel mogelijk beperkt

Hieronder staan voorbeelden van munitie die aangetroffen kan worden in de bodem.

Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Het gevaar van explosieven in de bodem wordt overdreven.
2. Na al die jaren is een explosief toch niet zo gevaarlijk meer?
3. Ik ben wel eens een verdacht object tegen gekomen.