In deze toolbox besteden we aandacht aan de eikenprocessierups. Contact met deze rups of de haartjes daarvan kan vervelende en soms ernstige gezondheidsklachten veroorzaken. De eikenprocessierups komt vooral voor in bosrijke gebieden, maar ook langs lanen en in parken, vooral in Zuid- en Midden-Nederland. De rups rukt steeds verder op naar het Noorden, dus je moet er overal eigenlijk rekening mee houden.

Wanneer en waar kom je de eikenprocessierups tegen?

• De rupsen zijn vooral te vinden op eikenbomen, soms ook in de grond bij de stam.
• De meeste overlast is in de periode van mei tot en met september.
• In mei, juni en juli zijn de rupsen actief en zichtbaar op de bomen.
• ’s Nachts trekken de rupsen in groepen (“processie”) over de boom op zoek naar voedsel (eikenbladeren).
• Overdag zitten ze bij elkaar in een spinsel (“nest”) op de stam of dikke takken, waar ze later ook verpoppen tot nachtvlinders.
• De brandharen van de rupsen komen makkelijk los en kunnen door de wind verspreid worden, ook op de grond of in de omgeving. Tijdens maaien of opruimen kunnen deze haren extra problemen geven.

Hoe herken je de eikenprocessierups?

• De rups heeft een zwartbruine kop en een zwartgrijs lichaam met een donkere rugstreep.
• Ze zijn bedekt met lange, grijswitte haren die op roodachtig oranje wratten staan.
• Over de zijkant loopt een lichte lijn.
• Het meest opvallend is hun gedrag: ze bewegen zich in een rij (“processie”) over de stam van eikenbomen.
• De nesten bestaan uit een dicht spinsel van vervellingshuidjes, brandharen en uitwerpselen.

Let op verwarring:

• Nesten en spinsels van de eikenprocessierups kunnen lijken op die van andere insecten, zoals de spinselmot of bastaardsatijnvlinder. Let daarom goed op de kenmerken en het gedrag.

Belangrijk om te weten:

• De brandharen zijn microscopisch klein (0,1-0,2 mm) en kunnen makkelijk loslaten.
• Vanaf mei hebben de rupsen brandharen; deze blijven ook na het verpoppen in de nesten achter en kunnen nog jaren klachten veroorzaken.
• Ook op plekken waar je het niet meteen verwacht (zoals in boombeschermingsmiddelen) kunnen haartjes achtergebleven zijn.

De brandharen van de eikenprocessierups kunnen voor mensen erg vervelend zijn. De pijlvormige haartjes hebben kleine weerhaakjes en kunnen de huid, ogen en luchtwegen binnendringen. Daarbij komen stoffen vrij die reacties oproepen die lijken op allergische reacties. Na contact met de brandharen van deze rups kunnen klachten ontstaan zoals:

• jeuk;
• huiduitslag;
• ademnood;
• irritatie aan de ogen of aan de luchtwegen

Over het algemeen verdwijnen de klachten binnen enkele dagen tot weken. Bij aanhoudend ernstige klachten kunt u het beste contact opnemen met de huisarts. Een aantal gemeenten vermindert de overlast van de rups door de nesten te laten verwijderen. Brandharen van de eikenprocessierups kunnen overigens vijf tot zes jaar actief blijven.

• Laat rupsen met rust en vermijd contact met nesten en spinsels;
• Signaleren naar de eigenaar of gemeente (zij kunnen de rupsen verwijderen);
• Voorkomen van blootstelling;
• Bij klachten niet krabben / wrijven;
• Was de huid, spoel de ogen;
• Aanwezige brand haren met strippen plakband verwijderen.

• Ik ben al eens de eikenprocessierups, of de haartjes daarvan, tegengekomen
• Ik heb ervaring met klachten die ik heb gekregen na contact met de eikenprocessierups.

Voor meer informatie: 

• RIVM: Eikenprocessierups en gezondheid
• Kennisplatform Processierups
• Stigas: Eikenprocessierups en jouw werk
• VBNE: Gezondheidsrisico’s en preventie eikenprocessierups
• FNV: Buitenwerk en eikenprocessierups