Bij restauratiewerkzaamheden wordt soms lood gesmolten, om holtes op te vullen en/of een historische uitstraling te krijgen.  Dit gebeurt vaak op kleine schaal. Lood wordt soms ook hobbymatig gesmolten, bijvoorbeeld voor het maken van vislood, ballast, gewichten of kogels. Het smelten van lood brengt echter gezondheidsrisico’s met zich mee, vooral door blootstelling aan looddampen en -stof. Zo maar lood smelten zonder de juiste voorzorgsmaatregelen is daarom geen goed idee.

Inademing van looddamp

• Bij het smelten van lood kunnen looddampen vrijkomen, vooral bij hoge temperaturen (boven 800°C, bijvoorbeeld bij gebruik van een gasbrander).
• Looddamp is zeer giftig en kan via de longen in het bloed terechtkomen.
• Chronische blootstelling kan leiden tot verhoogde loodwaarden in het bloed, met risico’s voor het zenuwstelsel, nieren, bloedvorming en voortplanting.
• Zwangere vrouwen en kinderen zijn extra gevoelig voor de schadelijke effecten van lood.
• Looddamp is onzichtbaar, maar bij slechte praktijken (zoals oververhitting of gebruik van vuil schroot) kan een zichtbare mist ontstaan.

Belangrijkste gevaren:

• Acute en chronische loodvergiftiging.
• Onherstelbare gezondheidsschade bij langdurige blootstelling.
• Risico’s zijn het grootst bij onvoldoende ventilatie en het ontbreken van afzuiging.

Brandwonden en letsel

• Gesmolten lood is extreem heet (boven 326°C) en veroorzaakt bij contact direct ernstige brandwonden.
• Spatten van gesmolten lood kunnen ontstaan bij het toevoegen van nat of vuil materiaal, of bij onvoorzichtig werken, bijvoorbeeld een mal gebruiken die niet drooggestookt is.
• Brandwonden door gesmolten lood zijn diep en genezen slecht.

Belangrijkste gevaren:

• Direct lichamelijk letsel door contact met het hete metaal.
• Brandgevaar bij morsen of bij gebruik van open vuur.
• Ongelukken bij het hanteren van zware, hete pannen of gereedschap.

Hieronder staan de te nemen maatregelen volgens de arbeidshygiënische strategie:

Substitutie

• Gebruik bij voorkeur alternatieven voor lood, indien mogelijk.

Bronaanpak

• Gebruik schoon lood en verwijder vuil en oxidatie vóór het smelten om extra emissie te voorkomen.
• Smelt alleen de hoeveelheid lood die je nodig hebt.
• Beperk de smelttemperatuur tot het strikt noodzakelijke, gebruik bij voorkeur een elektrische smeltpot in plaats van een open vlam

Collectieve (technische) maatregelen

• Werk altijd in een goed geventileerde ruimte. Natuurlijke ventilatie is het minimum, maar lokale afzuiging is sterk aanbevolen
• Houd kinderen, zwangere vrouwen en omstanders uit de buurt van de werkplek (afzetten).

Individuele (organisatorische) maatregelen

• Vermijd eten, drinken en roken tijdens het werken met lood.
• Was handen grondig na afloop en vóór het eten, drinken of roken.
• Voer restanten en afval op de juiste manier af als gevaarlijk afval.
• Werk niet alleen: bij ongevallen is hulp snel nodig.
• Controleer regelmatig op loodresten op werkoppervlakken en maak deze schoon.
• Raadpleeg bij twijfel een hoger veiligheidskundige of arbeidshygiënist.
• Jaarlijkse medische keuring bij structureel werken met gesmolten lood.
  

Gebruik persoonlijke beschermingsmiddelen

• Gebruik hittebestendige handschoenen om huidcontact te voorkomen.
• Draag indien mogelijk een ademhalingsbescherming (minimaal P3-filter) bij onvoldoende ventilatie of bij gebruik van een gasbrander.

Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Ik heb wel eens lood gesmolten voor mijn hobby;
2. Ik wist niet dat lood zo schadelijk voor mijn gezondheid kan zijn;
3. Het korte termijn effect (brandwonden) is belangrijker dan het lange termijn effect (chronische ziekten).
4. Ik werk nooit alleen bij risicovolle werkzaamheden.

Voor meer informatie over de risico's van lood kun je de volgende bronnen raadpegen:

GGD Leefomgeving:
https://ggdleefomgeving.nl/schadelijke-stoffen/lood/
Informatie over gezondheidsrisico’s van lood, tips en adviezen voor veilig werken

Arbocatalogus vlakglas – Richtlijnen lood:
https://arbocatalogus-vlakglas.nl/sites/default/files/stoov/oplossing/stoov_richtlijnen_lood.pdf
Praktische richtlijnen voor veilig werken met lood in de bouw en restauratie