Waterstof is in de basis een onschadelijk gas dat omgezet kan worden naar elektriciteit, zonder dat hier CO2-uitstoot bij vrij komt. Bij de aanwezigheid van een ontstekingsbron is waterstof echter explosief. Daarom is het op een bouwplaats waar waterstof wordt gebruikt van belang dat iedereen bekend is met de risico’s. Je moet weten wat wel en niet mag rondom waterstofopstellingen en welke maatregelen je moet nemen wanneer er waterstof vrijkomt of wanneer een explosie ontstaat.

De waterstofopstelling die wordt gebruikt op de bouwplaats bestaat uit flessenpaketten, een drukreduceerstation en een brandstofcelaggregaat. Waterstof is opgeslagen in de flessenpakketten. De flessenpakketten en het drukreduceerstation staan in een gevarenzone, de zogenaamde ATEX-zone. De ATEX-zone kan worden herkend doordat deze is omringt met hekwerk.

Het ontstaan van een explosie

Voor het ontstaan van een explosie is waterstof, zuurstof en een ontstekingsbron nodig. De waterstof opstelling is opgesteld in de buitenlucht, zuurstof is dus altijd aanwezig. Voor een explosie van een wolk waterstof is daarom alleen een ontstekingsbron nodig. De ontstekingsbron hoeft niet groot te zijn, vonken kunnen al groot genoeg zijn om een explosie in werking te zetten. 

Bij het werken met waterstof op de bouwplaats is het vooral van belang om te weten wat niet mag. Voor het werken met waterstof gelden dus aanvullende regels naast de geldende regels.

Bouwplaatsregels

De waterstofopstelling en bijbehorende onderdelen zijn een kwetsbaar geheel. Op de bouwplaats dient daarom extra voorzichtig worden gereden met materieel om aanrijding te voorkomen. Om dit te waarborgen gelden de volgende regels:

• De maximale snelheid bedraagt 5km/h.
• De bewegingen van gemotoriseerde transportmiddelen dienen noodzakelijk te zijn en voor zover mogelijk beperkt te worden;
• In de nabijheid van de ATEX-zone wordt extra voorzichtig gereden met het bouwplaats materieel. Ook bij leveringen van materiaal en materieel.

Voor een waterstofexplosie is een ontstekingsbron nodig. Het creëren van een ontstekingsbron dient dus voorkomen te worden. Voor het voorkomen van ontstekingsbronnen gelden de volgende regels:

• Op de gehele bouwplaats geldt een algeheel rookverbod en verbod op open vuur;
• Op de bouwplaats geldt een verbod op hete werkzaamheden (lassen, slijpen, branden en solderen) zonder toestemmingsverlening van de directe leidinggevende op de bouwplaats;
• In verband met vonkvorming dienen lepels van vorkheftrucks bij het verrijden altijd minimaal 10cm boven het maaiveld gepositioneerd te zijn.

ATEX-zone regels

De ATEX-zone is de gevarenzone waar de waterstofflessen worden opgeslagen. De ATEX-zone is omringt door hekwerk en kan worden herkend door het EX-bord (zie hieronder) op het hekwerk. Het belangrijkste is dat alleen vakbekwaam personeel de ATEX-zone mag betreden voor onderhoud en inspectie. Het betreden van de ATEX-zone is dan ook ten strengste verboden! Voor het veilig werken rondom de ATEX-zone gelden aanvullende regels:

• Boven de zone mag nooit worden gehesen;
• In verband met explosiegevaar en de bereikbaarheid mag in een straal van 5m rondom de zone geen materieel worden geparkeerd;
• In een straal van 2m rondom de zone mogen geen losliggende items liggen, zoals lege of losse pallets;
• Indien de kans op het aanrijden van de zone hoog is, wordt de zone voorzien van correcte aanrijdbeveiliging;

Levering van flessenpaketten

Voor de waterstofinstallatie wordt gebruikt gemaakt van flessenpakketten. Indien een flessenpakket leeg is, wordt het flessenpakket verwisseld door de leverancier. Voor het wisselen van flessenpakketten gelden de volgende aanvullende regels:

• Vervoerseenheden die de waterstof flessenpakketten halen en brengen, worden geparkeerd op de parkeerplaats die voor deze vervoerseenheden zijn bestemd. Deze parkeerplaats is voorafgaande aan het wisselen van het flessenpakket vastgesteld.
• De rijbaan van de vervoerseenheid dient ten alle tijden niet geblokkeerd te worden door obstakels, materieel en materiaal;
• Indien gasflessenpakketten om wat voor dan ook beschadigd raken bij het laden en lossen, dienen deze beschadigde flessen apart te worden gezet op een locatie waar het zo weinig mogelijk gevaar oplevert.

Wat moet je doen als er onverwacht waterstof vrijkomt?

• Stop de werkzaamheden en verlaat de bouwplaats volgens het evacuatieplan.
• Waarschuw collega’s die werken in de nabijheid van de waterstofinstallatie.
• Schakel volgens de alarmkaart een deskundig bureau of vakbekwaam persoon in om de waterstoflekkage te verhelpen.
• Waarschuw de leidinggevende.
• Werk pas weer als de waterstof lekkage is opgelost door het vakbekwaam of deskundig bureau.

Wat moet je doen als er waterstofbrand of explosie optreedt?

• Stop de werkzaamheden en verlaat de bouwplaats volgens het evacuatieplan.
• Waarschuw collega’s die werken in de nabijheid van de waterstofinstallatie.
• Alarmeer de hulpdiensten volgens de alarmkaart.
• Indien mogelijk, blus de brand volgens de bluskaart.
• Waarschuw de leidinggevenden.

Voor het kennen van de risico’s rondom waterstof op de bouwplaats is het van belang dat je de volgende gevaar signaleringen kent:

Ga met elkaar in gesprek over het volgende:

1. Ik vind de aanvullend maatregelen maar onzin, er gebeurt toch nooit wat;
2. Waterstof is niet gevaarlijk.

Meer informatie over waterstof bij projecten kun je o.a. hier vinden.